Project Management Professional (PMP)
Project Management Professional (PMP) to certyfikat przyznawany przez Project Management Institute (PMI), międzynarodową organizację zrzeszającą kierowników projektów, która powstała w 1969 w Pensylwanii w USA jako stowarzyszenie non-profit zrzeszające profesjonalistów w dziedzinie zarządzania projektami. Obecnie PMI zrzesza ponad 200 tys. członków w 125 krajach, w których istnieje ponad 200 oddziałów. PMI posiada swój oddział również w Polsce. Jest on m.in. uprawniony do przeprowadzania egzaminów i wydawania certyfikatów prowadzonych przez PMI na terenie kraju. „Produktem” PMI jest PMBoK Guide – zbiór wytycznych i najlepszych praktyk dotyczących zarządzania projektami. W Polsce na początku roku 2007 certyfikat PMI posiadało prawie 600 osób. Jest on skierowany przede wszystkim do menedżerów posiadających doświadczenie zawodowe w zarządzaniu projektami. Największą popularnością w Polsce cieszy się on w branży IT.
Certyfikat PMP uzyskać mogą osoby, które spełniają wymagania w zakresie przygotowania teoretycznego i praktycznego. Do certyfikacji przystąpić mogą osoby ze średnim i wyższym wykształceniem, które ukończyły co najmniej 35 godzin szkoleń z zakresu zarządzania projektami. Ponadto wykazać należy się doświadczeniem praktycznym w zarządzaniu projektami. Osoby z wykształceniem średnim muszą udokumentować doświadczenie projektowe w wymiarze co najmniej 60 miesięcy w okresie ostatnich 8 lat poprzedzających zgłoszenie. Dla osób z wykształceniem wyższym minimalne doświadczenie to 36 miesięcy w ciągu ostatnich 6 lat. Opłata za przystąpienie do egzaminu certyfikującego wynosi w przypadku osób nie będących członkami PMI 555 USD lub 465 Euro za egzamin komputerowy, natomiast w przypadku egzaminu w formie tradycyjnej opłata wynosi 400 USD lub 335 Euro. Kandydaci, których aplikacje zostaną pozytywnie rozpatrzone, otrzymują tzw. „eligibility letter”, który do przystąpienia do egzaminu w trakcie 12 miesięcy od otrzymania listu.
Egzamin składa się z 200 pytań wielokrotnego wyboru, wśród których znajduje się 25 dodatkowych pytań, które nie są oceniane. Są one umieszczane w sposób losowy w pytaniach egzaminacyjnych i służą statystycznej weryfikacji trudności, w celu podjęcia decyzji o umieszczeniu ich wśród puli rzeczywistych pytań testowych. Standardowo egzamin odbywa się w formie komputerowej, jednak w szczególnych przypadkach stosowany jest egzamin tradycyjny w formie papierowej. Pytania testowe obejmują następujące zagadnienia:
Egzamin trwa 4 godziny, a jego zaliczenie warunkowane jest udzieleniem prawidłowej odpowiedzi na co najmniej 141 z 175 pytań. Informację o rezultacie uczestnicy otrzymują w dniu egzaminu w formie drukowanej, która poza wiadomością o zdaniu lub nie egzaminu zawiera również informacje o uzyskanych wynikach w poszczególnych zakresach merytorycznych.
Jako zakres wiedzy, który obejmuje egzamin certyfikujący PMP podawany jest m.in. PMBoK Guide opracowywany i wydawany przez PMI. Publikacja ta opisuje widzę z zarządzania projektami, która przedstawiona jest w postaci procesów zarządczych. PMBoK Guide wyróżnia pięć grup procesów w ramach projektu: procesy inicjujące, procesy planowania, procesy wykonania, procesy monitorowania i sterowania oraz procesy kończące projekt. „PMBoK Guide jest dość elastycznie zdefiniowana metodyka zarzadzania projektami. Na bazie PMBoK Guide, dysponując wykształconymi profesjonalistami, firmy mogą budować swoje metodyki zarzadzania projektami – wdrażać aplikacje wspomagające zarzadzanie procesami, budować procesy, definiować potrzebne formularze – dokładnie takie, jakie są firmie potrzebne.” Książka opracowana przez PMI stanowi podstawę egzaminu certyfikującego PMP i znajomość metod w niej opisanych konieczna jest do uzyskania pozytywnego rezultatu na egzaminie.
Certyfikat PMP ważny jest przez okres trzech lat, w trakcie których uzyskać należy 60 Personal Development Unit (PDU) w ramach zatwierdzonej przez PMI aktywności (CCR – Continuing Certification Requirements). PDU przyznawane są działalność związaną z zarządzaniem projektami w ramach 5 kategorii:
Edukacja Akademicka
Rozwój Profesji
Szkolenia PMI Registered Education Provider
Inne szkolenia PM
Działalność w ramach organizacji PM
Uzyskanie 60 PDU jest warunkiem koniecznym uzyskania przedłużenia ważności certyfikatu. Odnowienie certyfikacji wiąże się z wniesieniem opłaty w wysokości 150 USD w przypadku osób nie będących członkami PMI lub 60 USD dla jej członków. Jeżeli w okresie trzech lat osoba nie uzyska wymaganej ilości PDU ważność certyfikatu zostaje zawieszona i w ciągu roku należy zdobyć brakującą ilość punktów. W przeciwnym wypadku traci się certyfikat i aby go odnowić należy podejść po raz kolejny do egzaminu.
Obok certyfikatu Project Management Professional w swojej ofercie PMI posiada jeszcze 5 innych certyfikatów, m.in. Certified Associate in Project Management (CAPM) przeznaczony dla osób rozpoczynających swoją karierę z zarządzaniem projektami. Certyfikat PMP, chociażby z racji wymagań stawianych kandydatom do certyfikacji, polecany jest osobom dysponującym znaczącym doświadczeniem i wiedzą. W Polsce jest on jeszcze słabo rozpowszechniony, w 2007 roku około 600 osób posiadało ten certyfikat, jednak na świecie, a w szczególności w Stanach Zjednoczonych, skąd się wywodzi, jest on bardzo popularny. Obecnie posiada go ponad 300 000 osób. Można więc przypuszczać, że w najbliższych latach znacząco rosnąć będzie ilość osób w Polsce decydujących się na tę certyfikację. Dodatkowo sprzyjać temu będzie wciąż zwiększające się zainteresowanie zarządzaniem projektami i certyfikatami z tego zakresu.
PRINCE2
Certyfikat PRINCE2 wystawiany jest przez APM Group (APMG), oficjalną jednostkę akredytującą rządu brytyjskiego. Potwierdza on znajomość metodyki zarządzania projektami PRINCE2, opartej na doświadczeniach menedżerów projektów w krajach anglosaskich. Została zatwierdzona przez rząd brytyjski jako standard w zarządzaniu projektami publicznymi w tym kraju, jednak stosowana może być do zarządzania projektami wszelkiego rodzaju i wielkości. Według danych podawanych przez jedną z firm szkoleniowych działającą w Polsce i akredytowaną przez APMG, w latach 2007-2010 w Polsce uzyskano 9406 certyfikatów PRINCE2. W samym roku 2010 uzyskało go 3166 osób w tym: 2753 osób uzyskało certyfikaty PRINCE2 Foundation oraz 423 certyfikaty PRINCE2 Practitioner. Najbardziej popularny jest on – z racji pochodzenia - w kręgach wpływów brytyjskiego biznesu, w bankowości, ubezpieczeniach oraz IT.
Obecnie w Polsce działa siedem autoryzowanych przez APMG firm szkoleniowych. Mają one uprawnienie do szkolenia uczestników z metodyki PRINCE2 oraz przeprowadzania egzaminów. Poniższa tabela przedstawia listę tych firm
Akademia Szybkiej Nauki Tadeusz Buzarewicz
Altkom Akademia
Centrum Rozwiązań Menedżerskich S.A.
CTPARTNERS S.A.
Open Management Education Center
Skills Sp. z o.o.
PM Experts Sp. z o.o.
Ponadto kandydaci mają, mają możliwość zdawania egzaminu za pośrednictwem British Council, które przeprowadza egzamin na terenie swoich placówek w Polsce w imieniu APMG. W 2010 roku egzamin za pośrednictwem British Council zdało zaledwie 97 z 3166 osób, które uzyskały certyfikat.
Certyfikat PRINCE2 przyznawany jest na dwóch poziomach: podstawowym - Foundation i zaawansowanym - Practitioner. Pierwszy z nich przeznaczony jest dla rozpoczynających karierę w zarządzaniu projektami. Jest on uznawany za odpowiedni dla osób na stanowisku odpowiadającemu „Project Coordinator”. Przed kandydatami nie są stawiane żadne szczególne wymagania, a koszt przystąpienia do egzaminu wynosi 220 Funtów. Egzamin składa się z 75 pytań i aby uzyskać certyfikację należy odpowiedzieć prawidłowo na 38 z nich w ciągu 1 godziny. Na tym poziomie certyfikat przyznawany jest dożywotnio.
Certyfikacja na poziome Foundation niezbędna jest aby przystąpić do egzaminu na wyższym poziomie – Practitioner. Możliwe jest jednak podejście do obu egzaminów w tym samym dniu. Certyfikat PRINCE2 Practitioner przeznaczony jest, podobnie jak certyfiat PMP, dla doświadczonych menedżerów projektów. Aby przystąpić do egzaminu kandydaci muszą wnieść opłatę, która obecnie wynosi 410 Funtów. Egzamin składa się 9 pytań odnoszących się do towarzyszącego case study. Każde z pytań podzielonych jest na dwanaście części, każda warta 1 punkt. W sumie zdobyć można 108 punktów, a certyfikat przyznawany jest osobom, które uzyskają co najmniej 59. W trakcie trwania egzaminu kandydaci mogą korzystać z podręcznika PRINCE2, a na rozwiązanie zadań mają 2,5 godziny.
Certyfikacja PRINCE2 odbywa się w oparciu o PRINCE2 Manual – podręcznik opisujący metodykę. Charakteryzuje ją procesowe podejście do zarządzania projektami. Wyróżnionych zostało 8 głównych procesów:
1. Strategiczne zarządzanie projektem (ZS) – Directing a project (DP)
Planowanie (PL) – Planning (PL)
2. Uruchamianie Projektu/Przygotowanie Założeń Projektu (PP) – Starting up a project (SU)
3. Inicjowanie projektu (IP) – Initiating a project (IP)
4. Sterowanie Etapem (SE) – Controlling a stage (CS)
5. Zarządzanie Wytwarzaniem Produktów (WP) – Managing product delivery (MP)
6. Zarządzanie Zakresem Etapu (ZE) – Managing stage boundaries (SB)
7. Zamykanie Projektu (ZP) – Closing a project (CP)
Jednocześnie, aby projekt był zgodny z metodyką PRINCE2, musi zawierać co najmniej 2 etapy zarządcze: Inicjowanie projektu i Realizacja projektu. Wszystkie procesy maja określoną kolejność ich wykonywania, wyniki realizacji procesów są przekazywane do ściśle określonych innych procesów. Tak więc metodyka PRINCE2 to zamknięty zestaw działań, która dokładnie mówi co należy zrobić w danym momencie, nie mówi natomiast jak należy to zrobić. Metodyka ta, prezentująca punkt widzenia klienta, nastawiona jest na wyniki. Klient projektu jest de facto jego dowódcą i to on podejmuje zasadnicze decyzje. Zorientowanie na wyniki przejawia się tym, że planowanie nastawione jest na produkt, a wykonywane prace widziane są przez pryzmat uzyskiwanych produktów
Certyfikat PRINCE2 potwierdza znajomość tej metodyki. Brak wymagań formalnych wobec osób chętnych do certyfikacji sprawia, że teoretycznie egzamin zdać mogą osoby nie mające doświadczenia w zarządzaniu projektami, a jedynie dobrze zapoznane z tą metodyką. Ponadto sam certyfikat nie jest potwierdzeniem umiejętności w zakresie zarządzania projektami, a jedynie poręcza znajomość metodyki. Niemniej jest to obecnie najpopularniejszy certyfikat z zarządzania projektami w Polsce, szczególnie na poziomie Foundation. Nie ma w prawdzie szczegółowych danych dotyczących ilości osób posiadających obecnie certyfikat PRINCE2, jednak w latach 2007-2010 uzyskało go ponad 9400 osób.
International Project Management Association (IPMA)
International Project Management Association to organizacja non-profit wspierająca rozwój zarządzania projektami. Obecnie zrzesza 45 stowarzyszeń członkowskich z całego świata, w tym z Polski.
Instytucją upoważnioną do egzaminowania i wydawania certyfikatów IPMA w Polsce jest Stowarzyszenie Project Management Polska (SPMP). Certyfikacja odbywa się na czterech poziomach, od najniższego D po najwyższy A, które odzwierciedlać mają rozwój umiejętności i wiedzy project managera na kolejnych stopniach kariery. Szczegółowe informacje odnośnie wymagań wobec kandydatów na kolejnych stopniach certyfikacji, wraz ze szczegółowym opisem kompetencji menedżerów projektu zawierają Narodowe Wytyczne Kompetencji IPMA (NWK). Na poziomie D od kandydatów wymaga się jedynie wiedzy związanej z poszczególnymi elementami kompetencji opisanych w NWK. Uznaje się, że stanowi on potwierdzenie umiejętności z zarządzania projektami na poziomie project coordinator. Osoba pragnąca uzyskać certyfikat na poziomie C musi skutecznie używać elementów tych kompetencji przy prowadzeniu projektów o ograniczonej złożoności, natomiast na poziomie B używać ich przy projektach złożonych. Certyfikacja na tym poziomie odzwierciedla kwalifikacje na poziomie odpowiednio project managera i program managera. Dla senior program managerów za odpowiedni uważa się poziom A, na którym kandydat musi wykazać się skutecznym użyciem kompetencji przy organizacji programów bądź portfeli. Ponadto musi on być zaangażowany we wdrażanie tych kompetencji wśród członków swojego zespołu, w tym przede wszystkim kierowników oraz być zaangażowanym w rozwój zarządzania projektami poprzez publikację artykułów lub działalność szkoleniową.
Efektem różnych wymagań wobec kandydatów do certyfikacji na kolejnych poziomach jest zróżnicowanie metod egzaminowania oraz wymagań formalnych wobec osób, które chciałyby do egzaminu przystąpić. Jednak niezależnie od poziomu certyfikatu, na który się aplikuje, kandydat zobowiązany jest do przesłania formularza zgłoszeniowego wraz ze zdjęciem, życiorysu w języku polskim z informacjami o wykształceniu i szkoleniach uzupełniających i przebiegu kariery zawodowej oraz wypełnionego arkusza samooceny. W przypadku certyfikatów na poziomie A, B i C dokumenty te należy uzupełnić o listę referencyjną z podaniem roli pełnionej w realizacji projektu oraz opis projektu zrealizowanego w ostatnich 2 latach lub aktualnie prowadzonego, który jest wykonany przynajmniej w 90 %.
Tak skompletowane zgłoszenie rozpatrywane jest przez asesorów, którzy decydują o dopuszczeniu do egzaminu certyfikującego. Asesorzy mają również prawo zaproponować kandydatom o wysokich kwalifikacjach i bardzo bogatym doświadczeniu, poddanie się procedurze certyfikacji na wyższym poziomie.
Aby przystąpić do egzaminu certyfikującego na najniższym poziomie D należy mieć ukończone 20 lat. Doświadczenie w pracy w projekcie nie jest wymagane, jednak jak podaje polska strona IPMA: „korzystne jest, jeśli kandydat stosował już do pewnego stopnia wiedzę w zarządzaniu projektami.” Koszt egzaminu w Polsce to 1000 zł netto, a członkom stowarzyszenia przysługuje 5% rabat. Składa się on z 12 rozdziałów. 5 rozdziałów stanowią pytania zamknięte, zarówno wielokrotnego jak i jednokrotnego wyboru. Po dwa rozdziały zajmują pytania i zadania otwarte. Zadania oparte są na studium przypadku. Ostatnią część stanowią 3 rozdziały zadań obliczeniowych. Każdy z 12 rozdziałów wart jest 10 punktów, co daje łączną pulę 120 możliwych do uzyskania punktów. Na udzielenie odpowiedzi uczestnicy mają 180 minut, w trakcie których muszą uzyskać co najmniej 60,5 punktu, aby uzyskać certyfikat.
Certyfikat IPMA na poziomie C uzyskać mogą osoby, które ukończyły 25 lat oraz posiadają co najmniej trzyletnie doświadczenie w zarządzaniu projektami, sprawując funkcje kierownicze w projektach o ograniczonej złożoności. Koszt przystąpienia do tego egzaminu to 6000 zł netto. Aby uzyskać certyfikat IPMA na poziomie C należy przejść trzy etapy oceny kandydata. Pierwszą z nich stanowi pisemny egzamin trwający 3 godziny i składający się z bezpośrednich pytań i zadań problemowych. Następnie kandydaci uczestniczą w warsztatach projektowych, w trakcie których rozwiązują praktyczne sytuacje projektowe, odpowiednie do stopnia złożoności prowadzonych projektów. Ostatni etap stanowi rozmowa z kandydatem, mająca na celu sprawdzenie wiedzy, doświadczenia i predyspozycji osobowych kandydata w zakresie zarządzania projektami.
Kandydaci pragnący uzyskać certyfikat na poziomie B muszę mieć ukończone 30 lat. Ponadto muszą wykazać się co najmniej pięcioletnim doświadczeniem w zarządzaniu projektami, w tym co najmniej trzy lata na stanowisku kierowniczym w złożonych projektach. Opłata za przystąpienie do egzaminu wynosi 8000 zł netto. Podobnie jak na poziomie C składa się on z egzaminu pisemnego, warsztatu projektowego oraz rozmowy weryfikującej. Dodatkowo kandydat zobowiązany jest do napisania raportu z projektu, którego temat ustalany jest w trakcie rozmowy weryfikacyjnej. Na 15 do 25 stronach opisać należy następujące zagadnienia:
otoczenie projektu
cele projektu
rola i zakres odpowiedzialności kandydata
schemat organizacyjny projektu
elementy wyróżniające projekt
wynik każdej fazy projektu
analiza projektu i wnioski.
W pracy powinny być uwzględnione elementy i aspekty zagadnień zawartych w NCB PL oraz w literaturze wskazanej przez opiekuna pracy. Ocena kandydata kończy się rozmową weryfikującą, w trakcie której poruszane są problemy i zagadnienia zawarte w raporcie.
Certyfikat IPMA na poziomie A uzyskać mogą osoby, które ukończył 35 lat oraz od co najmniej 5 lat zajmują się zarządzaniem portfelami, zarządzaniu programami lub jednoczesnym zarządzaniu wieloma projektami. Egzamin przebiega podobnie jak w przypadku poziomu B, jednak przygotowywany raport o objętości od 20 do 30 stron, z załącznikiem nie większym niż 10 stron, dotyczy zarządzania portfelem projektów lub programem i obejmować musi:
otoczenie portfela projektów lub programu
cele portfela projektów lub programu
rola i zakres odpowiedzialności kandydata
schemat organizacyjny
elementy wyróżniające portfel projektów lub program
wynik poszczególnych faz portfela projektów lub programu
analiza i wnioski na temat zarządzania portfelem projektów lub programem.
Ponadto kandydat przedstawić musi pakiet własnych opracowań z zakresu zarządzania projektami. Ewaluacja zakończona jest rozmową weryfikującą. Koszt egzaminu na tym poziomie to 10 000 zł netto.
Osoby certyfikowane na poziomie C i B mają możliwość podwyższenia poziomu certyfikatu bez potrzeby przechodzenia przez cały proces ewaluacyjny. W tym celu zobowiązane są one do uzupełniania brakującej procedury certyfikacyjnej, tj. w przypadku podwyższenia poziomu certyfikacji z C do B napisanie raportu z projektu i wzięcie udziału w rozmowie weryfikującej na temat pracy oraz w przypadku przejścia z poziomu B na A napisanie raportu dyrektora projektu i wzięcie udziału w rozmowie weryfikującej na temat pracy. Jeżeli wniosek o podwyższenie poziomu certyfikacji złożony przed upływem roku od uzyskania certyfikatu na niższym poziomie to opłata za tę procedurę wynosi 2000 zł. W przypadku, gdy wniosek taki zostanie złożony później niż rok od uzyskaniu certyfikatu (jednak nie później niż dwa miesiące przed upływem jego terminu ważności) koszt wzrasta do 3000 zł (opłata obejmuje wtedy również recertyfikację).
Ważność certyfikatów IPMA wynosi 5 lat. Osoby zainteresowane recertyfikacją, tj. przedłużeniem ważności certyfikatu, zobowiązane są do złożenia stosownego wniosku na dwa miesiące przed upływem jego ważności. Warunkiem wznowienia certyfikatu jest ciągła aktywność, edukacja i zbieranie doświadczenia zawodowego z zakresu zarządzania projektami. Wniosek powinien zawierać szczegółowy opis własnego rozwoju w zawodzie project managera od chwili uzyskania certyfikatu, m.in. listę zrealizowanych projektów z zaznaczeniem własnego w nich udziału, listę własnych publikacji, udział w konferencjach czy szkoleniach związanych z tematyką zarządzania projektami itp. Opłata za recertyfikację wynosi 1000 zł.
W certyfikacji IPMA duży nacisk położony został na cechy osobowościowe i doświadczenie project managerów. Odróżnia to ten certyfikat od dwóch opisanych wcześniej. Egzaminy certyfikujące nie mają na celu sprawdzenia znajomości konkretnej metodyki zarządzania projektem, lecz ocenić poziom kompetencji i umiejętności w tym zakresie. Certyfikacja ma więc potwierdzić nie tyle wiedzę o zarządzaniu projektami, co umiejętności i skuteczność w zastosowaniu tej wiedzy w praktyce. W prawdzie na świecie certyfikat ten ustępuje popularnością certyfikatom PMP i PRINCE2, jednak w Polsce jest on dobrze znany, ponieważ SPMP było pierwszym stowarzyszeniem project managerów w Polsce i jako pierwsze zaoferowało możliwość zdawania egzaminu w języku polskim.
Mateusz Witek - absolwent Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, certyfikowany project manager IPMA level D, koordynator i kierownik projektów, pracownik DTI Polska. Szczególnie zainteresowany tradycyjnymi i zwinnymi metodykami zarządzania projektami oraz modelami biznesu.
